ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου

Καθηγητή Αγροτικής Κοινωνιολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης daoutop@agro.auth.gr

Στο κορύφωμα των αγροτικών κινητοποιήσεων επιτρέψτε μου να χαράξω περιληπτικά μια στρατηγική για την Ελληνική γεωργία. Έργο ιδιαίτερα δύσκολο. Το αντιλαμβάνομαι. Δεν το έλυσαν οι πολυδιαφημισμένες και ακριβοπληρωμένες αγροτικές μελέτες για τις 13 Περιφέρειες της χώρας που μαζεύουν σκόνη στα ράφια του Υπουργείου. Ακόμη δεν το έλυσε ούτε και η Επιτροπή των «Σοφών» που συγκρότησε ο προκάτοχος της Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και θα το λύσουν κοινοί θνητοί;. 

            Πριν προχωρήσω σε συγκεκριμένες προτάσεις να κάνω μια ακόμη παρατήρηση. Το αγροτικό πρόβλημα δεν θα το λύσει από μόνος του κανένας φορέας, κανένας Υπουργός και κανένας κομματικός σχηματισμός. Η λύση του σύνθετου αυτού προβλήματος απαιτεί δύο πράγματα, στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Την αποκατάσταση ενός κλίματος εμπιστοσύνης και συνεργασίας μεταξύ όλων των εμπλεκομένων φορέων και την ύπαρξη ενός στρατηγικού πλάνου. Και τα δύο απουσιάζουν από καταβολής του Ελληνικού Κράτους. Από το αν τα αποκτήσουμε σήμερα ή στο εγγύς μέλλον, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό η επίλυση του αγροτικού προβλήματος.

            Οι δράσεις που θα απαιτηθούν στα πλαίσια του Αγροτικού Στρατηγικού Πλάνου (ΑΣΠ) θα χρεωθούν σε 4 φορείς. Στην Πολιτεία, στην Τοπική και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, στους Έλληνες αγρότες και στις τοπικές κοινωνίες. Οι προτάσεις είναι λιτές γιατί υπάρχει στενότητα χώρου. Τέλος, η σειρά παράθεσης δεν υπονοεί κατ’ ανάγκην σειρά υλοποίησης ή σπουδαιότητας.

 Ελληνική Πολιτεία:

1) Δημιουργία κεντρικών αγορών σε κάθε Νομό από όπου θα πουλιέται ακόμη και το τελευταίο κιλό γεωργικού προϊόντος με δημοπρασία και όχι στα κρυφά και μουλωχτά στο χωράφι. Η πρόταση της κ. Υπουργού για ανώτατο όριο κέρδους 30% θα παραβιαστεί ασύστολα αφού είναι μια πρακτική που γίνεται σήμερα κατά κόρον.

2) Καθιέρωση ζωνών γεωργικής γης για να παύσει η αυθαίρετη μετατροπή χρήσεων της παραγωγικής γης και να υπάρχει φθηνή γεωργική γη για τις εκμεταλλεύσεις που θέλουν να επεκταθούν. Ο ιδρυθείς φορέας για την αγροτική γη σύντομα θα κριθεί αναποτελεσματικός αφού στο μεταξύ θα έχει σπαταλήσει πολύτιμους πόρους σε μια εποχή μεγάλης οικονομικής στενότητας.

3) Διορισμός Γεωργικών Ακολούθων σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες για να μελετούν την παγκόσμια αγορά και να στέλνουν αναφορές με στόχο να αυξήσουμε τις αγροτικές εξαγωγές.

4) Άμεσες επενδύσεις σε μικρά εγγειοβελτιωτικά έργα ανάσχεσης της ροής των χειμάρρων κατά το επιτυχημένο πρότυπο του Μανώλη Γλέζου στην Απέραθο. Η σχετική χρηματοδότηση μπορεί να ενταχθεί στα πλαίσια καταπολέμησης της ανεργίας.

5) Παραχώρηση των βοσκοτόπων στους κτηνοτρόφους με συμβόλαια μακροχρόνιας μίσθωσης για να παύσει η υποβάθμισή τους και να αρχίσουν ουσιαστικά έργα αναβάθμισης και αειφορικής διαχείρισης.

6) Συνέχιση της απαγόρευσης της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων και υιοθέτηση της αειφορικής γεωργίας ως στρατηγικού στόχου της Ελληνικής γεωργίας με συμμόρφωση προς αυτήν όλων των αγροτικών πολιτικών.

7) Αναθεώρηση του καθεστώτος προώθησης και πιστοποίησης των βιολογικών προϊόντων με ένταξη αγροτικών περιοχών και όχι μεμονωμένων παραγωγών. Παράλληλα πρέπει να υπάρξει και ένας μηχανισμός παροχής τεχνικής βοήθειας και καθιέρωση ενιαίου σήματος για ολόκληρη τη χώρα με αυστηρή εφαρμογή ενός εποπτικού μηχανισμού ελέγχου.

8) Ενίσχυση δράσεων που προάγουν την αειφορική γεωργία (ενσωμάτωση καλαμιάς και όχι καύση, αξιοποίηση υπολειμμάτων, αντικατάσταση σπάταλων αρδευτικών συστημάτων, επιδότηση μηχανημάτων που περιορίζουν τις πολλαπλές κατεργασίες του εδάφους, λιπάνσεις μετά από εδαφολογική ανάλυση, κ.ά.)

9) Ενίσχυση των φορέων και των μηχανισμών ελέγχου των εισαγόμενων προϊόντων για την αποτελεσματική καταπολέμηση της Ελληνοποίησης.

Τοπική και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση:

1) Ανασύνταξη των Διευθύνσεων Γεωργίας και μετατροπή τους σε κυψέλες προβληματισμού, ενημέρωσης και υλοποίησης μέτρων αγροτικής πολιτικής από μικρομάγαζα μικροπολιτικής που έχουν καταντήσει.

2) Μεταφορά στα Γεωπονικά Ιδρύματα, στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και στο Συνεταιριστικό Κίνημα των Κέντρων Γεωργικής Έρευνας από τον παραπαίοντα ΕΘΙΑΓΕ και μετατροπή τους σε χώρους έρευνας των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η γεωργία του κάθε Νομού. Μόνον έτσι μαζί με τις Γεωργικές Εφαρμογές θα στηρίξουν, όπως και στο παρελθόν, το έργο των αγροτών, σε κάθε γωνιά του Ελληνικού χώρου;

3) Δημιουργία σε όλους τους χώρους άφιξης ημεδαπών και ξένων επισκεπτών (αρχαιολογικοί χώροι, λουτροπόλεις, πολιτιστικές εκδηλώσεις, χιονοδρομικά κέντρα, αεροδρόμια, αυτοκινητόδρομους, θρησκευτικά μνημεία, κ.ά.) καλαίσθητων χώρων πώλησης των εκλεκτών τοπικών προϊόντων του Νομού.

4) Καθιέρωση της διοργάνωσης αγροτικού συνεδρίου κάθε 2-4 χρόνια με τη συμμετοχή επιστημόνων και εκπροσώπων τοπικών φορέων που εμπλέκονται στη γεωργική παραγωγή, μεταποίηση και εμπορία.

5) Επαναφορά των λαϊκών εβδομαδιαίων αγορών στον παραδοσιακό τους ρόλο. Στους παραγωγούς και στα τοπικά προϊόντα και όχι στους μικροεμπόρους και στα εισαγόμενα. Καθιέρωση μάλιστα της λειτουργίας τους τις απογευματινές ώρες για να διευκολύνονται τόσο οι παραγωγοί όσο και οι καταναλωτές.

6) Προσθήκη στην ιστοσελίδα της Νομαρχίας πληροφοριών για τα εκλεκτά προϊόντα του Νομού και τις διευθύνσεις των αγροτικών επιχειρήσεων και εκμεταλλεύσεων που τα παράγουν. Στον ίδιο χώρο μπορεί να υπάρχουν αγγελίες για εμπορικές δοσοληψίες, π.χ. ένας κτηνοτρόφος μπορεί να ζητά ζωοτροφές που μπορεί να του εξασφαλίσει απευθείας ένας γεωργός του Νομού χωρίς τη μεσολάβηση μεταπρατών.

Αγροτικός Κόσμος:

1) Καταργείστε σε μια νύχτα όλους τους Συνεταιρισμούς σφραγίδα ή επαναδραστηριοποιείστε τους για να συνενώσετε τις δυνάμεις.

2) Δημιουργείστε νέους συνεταιρισμούς με εκλεκτά στελέχη που θα αναλάβουν τη μεταποίηση της αγροτικής παραγωγής και όχι επενδύσεις σε εμπορικά κέντρα.

3) Αφήστε έξω από τους Συνεταιρισμούς τις κομματικές σας ταυτότητες και εγκαταλείψτε το πνεύμα της ηττοπάθειας και της έλλειψης εμπιστοσύνης. Αν σήμερα με τα τόσα μέσα που διαθέτουμε δεν μπορούμε να επαναλάβουμε τα επιτεύγματα της Συντροφιάς των Αμπελακίων, τότε είμαστε άξιοι της μοίρας μας.

4) Αρχίστε να ψάχνεστε, να συζητάτε μεταξύ σας τα προβλήματα. Λίγη αυτοκριτική και αναζήτηση ευθυνών μέσα στον ίδιο σας τον χώρο θα σας κάνει πολύ καλό. Δεν σας φταίνε όλοι οι άλλοι. Μην ψάχνετε αποδιοπομπαίους τράγους για να ρίξετε το ανάθεμα. Η υποψία ότι μπορεί και εσείς να ευθύνεστε για το πρόβλημα πρέπει να περάσει από το μυαλό σας. Όσο δεν συνειδητοποιείτε το πρόβλημα, δεν πρόκειται να δούμε άξια λόγου βελτίωση στα αγροτικά θέματα.

5) Εγκαταλείψτε την αντίληψη του ξερόλα και αναζητείστε τη γνώση όχι από τα εμπορικά κυκλώματα αλλά από τους δημόσιους φορείς και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Αναζητείστε την πληροφόρηση ενεργητικά και όχι παθητικά. Μην περιμένετε η πληροφορία να έρθει σε σας. Εσείς πρέπει να πάτε σε αυτήν.

6) Σταματήστε να ψάχνετε για δυναμικές καλλιέργειες. Όλες οι δυναμικές έγιναν προβληματικές και αυτή θα είναι η μοίρα όλων των επόμενων. Το πρόβλημα στη γεωργία δεν είναι τι θα παράγω, αλλά πως θα το πουλήσω.

7) Εκλέξτε μια νέα ηγεσία στο συνεταιριστικό και μια ενιαία εκπροσώπηση στο συνδικαλιστικό σας χώρο που θα σας αντιπροσωπεύει για να μην εμφανίζεται η τραγική διάσταση που φάνηκε στις πρόσφατες κινητοποιήσεις.

Τοπική Κοινωνία:

Όλα τα μέλη των τοπικών κοινωνιών, ανεξάρτητα από την επαγγελματική τους απασχόληση πρέπει να σταθούν αλληλέγγυα στα διαδραματι­ζόμενα στο χώρο της γεωργίας. Όχι μόνο ως καταναλωτές των προϊόντων της, αλλά και ως μέλη μιας κοινωνίας η οποία πρέπει να ευημερεί και να έχει σε ακμαιότητα ένα πλήθος επαγγελματικών ομάδων για τη διασφάλιση της σταθερότητάς της.

·        Η προτίμηση στα εκλεκτά τοπικά προϊόντα πρέπει να γίνει συνείδηση όλων των μελών των τοπικών κοινωνιών.

·        Η συμμετοχή σε επενδυτικά σχήματα του αγροτικού χώρου και από μη γεωργούς πρέπει να επιδιωχθεί. Αν τα χρήματα που χάθηκαν στο Ελληνικό χρηματιστήριο την περίοδο 1999-2000 είχαν επενδυθεί στη δημιουργία τοπικών επιχειρήσεων, όχι μόνον δεν θα είχαν χαθεί, αλλά θα είχε αλλάξει η όψη της Ελληνικής περιφέρειας.

            Όλα αυτά τα χρόνια που διδάσκω, κάνω έρευνα και αρθρογραφώ για θέματα του αγροτικού χώρου συχνά αναρωτιέμαι. Μήπως ζητάμε πάρα πολλά από τους σημερινούς γεωργούς, ιδιαίτερα μετά την κατάρ­γη­ση του προστατευτισμού;. Ίσως και η απόκτηση μεταπτυχιακού διπλώματος σε ένα πολύ γνωστό πανεπιστήμιο να μην είναι αρκετά εφόδια για τον σημερινό γεωργό να διευθύνει τη γεωργική του επιχείρηση σε αυτόν τον ραγδαία μεταβαλλόμενο κόσμο.

Οι συνάδελφοι γεωργο-οικονομολόγοι έχουν εναποθέ­σει πολλές ελπίδες στις δυνάμεις της αγοράς για τη βελτίωση της αποτελεσματι­κότητας του γεωργικού τομέα. Συχνά όμως ξεχνάνε ότι τέλειες αγορές δεν υπήρξαν ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία παρά μόνον ως θεωρητικές κατασκευές και δεν νομίζουμε πως θα τις φτιάξουμε τώρα. Έχω κουραστεί να ακούω τις λέξεις μείωση κόστους παραγωγής, αναδιάρθρωση καλλιεργειών, αύξηση παραγωγικότητας. Πολλοί ξεχνούν τις ιδιαιτερότητες της γεωργίας και προσπαθούν να κάνουν το αγρόκτημα εργοστάσιο. Τότε όμως εμφανίζονται διοξίνες, τρελές αγελάδες, μελαμίνη και ό,τι άλλο μελλοντικό μας σερβίρει αυτή η προσέγγιση στα θέματα της γεωργίας.